Biomassa is een veelbesproken vorm van energie, vooral binnen het debat over duurzame energiebronnen. Maar wat valt er precies onder biomassa, hoe wordt het gebruikt, en is het wel echt duurzaam?
In dit artikel lees je exact wat biomassa is, welke soorten er bestaan, hoe het wordt omgezet in energie en wat de voordelen en nadelen zijn. We gaan ook in op de actuele situatie in Nederland en hoeveel biomassa er jaarlijks wordt verbruikt.
Wat is biomassa?
Biomassa is organisch materiaal dat wordt gebruikt als brandstof of grondstof voor het opwekken van energie. Het gaat om materiaal van biologische oorsprong, zoals hout, plantenresten, mest, voedselafval en zelfs rioolslib. In tegenstelling tot fossiele brandstoffen is biomassa relatief recent gegroeid of geproduceerd.
Biomassa wordt verbrand of vergist om warmte, elektriciteit of biogas te produceren. Omdat de CO₂ die vrijkomt bij verbranding eerder uit de lucht is opgenomen door planten, wordt biomassa vaak als hernieuwbare energiebron beschouwd – hoewel daar in de praktijk kanttekeningen bij zijn.
Welke soorten biomassa zijn er?
Biomassa wordt onderverdeeld in verschillende categorieën op basis van herkomst:
- Houtachtige biomassa: snoeiafval, houtpellets, takken en stamhout
- Voedsel- en keukenafval: overgebleven etensresten, schillen, oliën
- Landbouwafval: stro, mest, plantenresten van oogsten
- Industrieel afval: slachtafval, zuiveringsslib, papierpulp
- Algen en plantaardige oliën: gebruikt voor biobrandstoffen zoals biodiesel
De ene soort is duurzamer dan de andere. Hout van gezonde bomen die speciaal worden gekapt voor verbranding wordt bijvoorbeeld kritisch bekeken, terwijl GFT-afval en mestverwerking lokaal en efficiënt kunnen zijn.
Hoe wordt biomassa omgezet in energie?
Biomassa wordt op drie manieren ingezet voor energieproductie:
- Verbranding: Biomassa wordt direct verbrand om warmte of elektriciteit te genereren. Dit gebeurt bijvoorbeeld in biomassacentrales of bijstook in kolencentrales.
- Vergisting: Organisch materiaal wordt afgebroken door bacteriën in een zuurstofarme omgeving, waarbij biogas ontstaat. Dit gas kan worden gebruikt voor verwarming of elektriciteit.
- Vergassing: Onder hoge temperatuur en beperkte zuurstof wordt biomassa omgezet in een gasmengsel (syngas), dat kan worden gebruikt als brandstof.
De efficiëntie en milieubelasting verschillen per methode. Directe verbranding geeft bijvoorbeeld sneller energie, maar zorgt ook voor uitstoot van fijnstof en CO₂.
Wat zijn de voordelen van biomassa?
Biomassa heeft een aantal concrete voordelen:
- Herbruikbare grondstof: Materiaal dat anders afval zou zijn, wordt nuttig ingezet
- Lokale beschikbaarheid: Veel biomassa komt uit Nederland zelf, waardoor import van fossiele energie daalt
- COâ‚‚-neutraal in theorie: De COâ‚‚ die vrijkomt bij verbranding is eerder opgenomen door planten
- Breed inzetbaar: Voor warmte, elektriciteit en biobrandstoffen
Vooral in combinatie met afvalverwerking kan biomassa efficiënt en verantwoord worden ingezet.
Wat zijn de nadelen en kritiekpunten?
Er is ook duidelijke kritiek op het gebruik van biomassa:
- Ontbossing: In sommige gevallen worden bossen gekapt voor houtpellets, wat juist COâ‚‚-uitstoot verhoogt
- COâ‚‚-uitstoot bij verbranding: Biomassa is niet emissievrij; de uitstoot is vaak gelijk aan of zelfs hoger dan bij gas
- Luchtvervuiling: Verbranding levert fijnstof en stikstofoxiden op
- Subsidies: Grote biomassa-installaties krijgen subsidie, ook als de duurzaamheid betwijfeld wordt
In Nederland is het kabinet in 2021 gestopt met subsidies voor nieuwe grote biomassacentrales voor warmte.
Hoeveel biomassa wordt er gebruikt in Nederland?
In 2023 kwam ongeveer 6% van de totale energieproductie in Nederland uit biomassa. Het werd vooral ingezet in:
- Elektriciteitscentrales als bijstook
- Afvalverwerkingsinstallaties
- Vergisters op boerderijen
- Biobrandstoffen voor wegverkeer
De verwachting is dat het gebruik van biomassa daalt in de komende jaren, vooral in de grootschalige toepassingen. Kleinschalige, lokale verwerking blijft wel een rol spelen.
Is biomassa duurzaam?
Biomassa kan duurzaam zijn, maar dat hangt volledig af van:
- De herkomst van het materiaal
- De manier van verwerking
- De alternatieven die beschikbaar zijn
GFT-afval dat lokaal wordt vergist tot biogas is een goed voorbeeld van verantwoorde inzet. Maar houtpellets uit gekapte bossen die worden verscheept en verbrand, leveren juist milieuschade op. Duurzaamheid van biomassa is dus geen vanzelfsprekendheid en vereist scherpe controle.
Veelgestelde vragen
Is biomassa hetzelfde als houtverbranding?
Nee, houtverbranding is één vorm van biomassa. Biomassa omvat ook mest, voedselresten en andere organische afvalstromen.
Is biomassa COâ‚‚-neutraal?
Niet altijd. De theorie zegt van wel, maar in praktijk is er vaak sprake van COâ‚‚-uitstoot, zeker bij transport en verwerking.
Wordt biomassa nog gesubsidieerd?
Nieuwe grote installaties voor warmte krijgen geen subsidie meer. Kleine installaties en bijstook in bestaande centrales vallen nog deels onder de SDE++ regeling.
Mag iedereen biomassa verbranden?
Particulieren mogen geen grote hoeveelheden biomassa verbranden zonder vergunning, vooral vanwege de uitstoot van fijnstof.
Wat is het verschil tussen biomassa en biogas?
Biomassa is het organisch materiaal zelf. Biogas ontstaat door vergisting van biomassa en kan als brandstof worden gebruikt.